 |
 |
 |
 |
 |
 |
|||||||
 |
 |
|||||||||||
 |
 |
|||||||||||
 |
 |
 |
||||||||||
 |
 |
|||||||||||
 |
 |
|||||||||||
 |
 |
|||||||||||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|||||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|||||||
 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Το ΝευροΘυμικό Σχεσιακό Μοντέλο ™
[NARM]
Η Συναισθητική και Ενσυνείδητη Αυτορρύθμιση στην Κλινική Πρακτική
α τελευταία χρόνια, ο ρόλος της αυτορρύθμισης έχει αναδειχθεί σε ένα σημαντικό παράγοντα της ψυχολογικής σκέψης. Το ΝευροΘυμικό Σχεσιακό Μοντέλο (the NeuroAffective Relational Model™), αποκαλούμενο εν συντομία NΑRM, εφαρμόζει τις σύγχρονες αντιλήψεις και τα ερευνητικά ευρήματα για το ρόλο της αυτορρύθμισης στην κλινική πρακτική. Πρόκειται για ένα μη παλινδρομητικό μοντέλο το οποίο, βασιζόμενο στους πόρους και τις πηγές δύναμης, βοηθάει το άτομο να εδραιώσει την επικοινωνία και τη σύνδεση με τα μέρη του εαυτού, που χαρακτηρίζονται από οργάνωση, συνοχή και λειτουργικότητα. Παράλληλα, το διευκολύνει να καταστήσει συνειδητά και να συγκροτήσει σε ένα οργανωμένο και ακέραιο σύνολο τα αποδιοργανωμένα και δυσλειτουργικά μέρη του εαυτού, χωρίς να αναδεικνύει τα παλινδρομητικά και δυσλειτουργικά στοιχεία ως το βασικό κορμό της θεραπείας.
Βασικές Αρχές
Το μοντέλο NARM επικεντρώνεται στα θεμελιώδη αναπτυξιακά ζωτικά θέματα (fundamental tasks) και τη λειτουργική σύνδεση της βιολογικής και ψυχολογικής ανάπτυξης. Συγκεκριμένα:
• Συνθέτει τις θεραπευτικές προσεγγίσεις που εστιάζουν στο σώμα (στη λειτουργία του νευρικού συστήματος) με εκείνες που απευθύνονται στο σχεσιακό χαρακτήρα του εαυτού.
• Εφαρμόζει τις αναπτυξιακές κλινικές παρεμβάσεις που αξιοποιούν τη σωματική συναίσθηση και ενσυνειδητότητα (somatic mindfulness), καθώς και τους πόρους και τις πηγές δύναμης, για την εδραίωση και τη σταθεροποίηση της αυτορρύθμισης του νευρικού συστήματος.
• Συνδέει την κλινική πρακτική με την ψυχοσωματική εργασία, διευκολύνοντας την πρόσβαση στις αυτορρυθμιζόμενες ικανότητες του σώματος και ενισχύοντας την επαναρρύθμιση του νευρικού συστήματος.
• Διερευνά με ενσυνειδητότητα τις βαθύτερες ταυτίσεις και αντι-ταυτίσεις, που γίνονται αντιληπτές ως ταυτότητα (αντίληψη-αίσθηση του εαυτού).
Στην προσέγγιση του μοντέλου NARM, ο θεραπευτής εργάζεται ταυτόχρονα με τη νευροφυσιολογία και την ψυχολογία του ατόμου, που έχει βιώσει αναπτυξιακό τραύμα, και επικεντρώνεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ των βασικών χαρακτηριστικών της ταυτότητας και της ικανότητας του οργανισμού για σύνδεση και αυτορρύθμιση.
Το μοντέλο NARM υλοποιεί τέσσερις βασικές οργανωτικές αρχές:
• Στήριξη της σύνδεσης και της οργάνωσης
• Διερεύνηση της ταυτότητας
• Εργασία στο παρόν (στο εδώ και τώρα)
•
Ρύθμιση του νευρικού συστήματος
Πέντε Οργανωτικά Αναπτυξιακά Θέματα
Υπάρχουν πέντε αναπτυξιακά κεντρικά θέματα στη ζωή μας, τα οποία αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες βασικές ανάγκες και συναφείς βασικές ικανότητες απαραίτητες για την επίτευξη της αυτορρύθμισης και της σύνδεσης με τον εαυτό και τους άλλους στο εδώ και τώρα:
• Σύνδεση (Connection): Νιώθουμε ότι ανήκουμε στον κόσμο. Είμαστε σε επαφή με το σώμα μας και τα συναισθήματά μας και ικανοί να δημιουργούμε σταθερούς δεσμούς με τους άλλους.
• Εναρμόνιση (Attunement): Είμαστε ικανοί να αναγνωρίζουμε τις ανάγκες μας και να απευθυνόμαστε στους άλλους για συναισθηματική και/ή σωματική στήριξη.
• Εμπιστοσύνη (Trust): Έχουμε μια έμφυτη εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και τους ανθρώπους. Αισθανόμαστε επαρκώς ασφαλείς ώστε να επιτρέπουμε μια υγιή αλληλεξάρτηση με τους άλλους.
• Αυτονομία (Autonomy): Είμαστε σε θέση να λέμε όχι και να θέτουμε τα όριά μας. Εκφράζουμε τις απόψεις μας χωρίς ενοχή ή φόβο.
• Αγάπη-Έρωτας-Σεξουαλικότητα (Love-Sexuality): Προσεγγίζουμε τη ζωή με ανοιχτή καρδιά και είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε μια ολοκληρωμένη συντροφική σχέση ενσωματώνοντας τη ζωτική σεξουαλική ενέργεια.
Στο βαθμό που εκπληρώνονται αυτές οι πέντε βασικές ανάγκες, βιώνουμε αυτορρύθμιση και σύνδεση. Αισθανόμαστε ασφάλεια και εμπιστοσύνη στο περιβάλλον μας, είμαστε εναρμονισμένοι και σε επαφή με τον εαυτό μας και τους άλλους. Νιώθουμε μια αίσθηση ισορροπίας και διεύρυνσης. Στη διαφορετική περίπτωση που δεν εκπληρώνονται αυτές οι ανάγκες, αναπτύσσουμε πρότυπα επιβίωσης (survival styles) στην προσπάθειά μας να διαχειριστούμε την αποσύνδεση και τη δυσρύθμιση.
Μια Ουσιώδης Μετατόπιση της Θεραπευτικής Προσέγγισης
Ενώ η κεντρική τάση της ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας εστιάζει στον προσδιορισμό της ψυχοπαθολογίας, το NARM είναι ένα μοντέλο θεραπείας και ανάπτυξης, που δίνει έμφαση στις δυνατότητες και το δυναμικό του ατόμου, παράλληλα με τα συμπτώματα. Βασίζεται στους πόρους και τις πηγές δύναμης του ατόμου, τόσο τις εσωτερικές όσο και τις εξωτερικές, προκειμένου να ενισχύσει την ικανότητά του για αυτορρύθμιση.
Τα περισσότερα ψυχολογικά και πολλά από τα σωματικά προβλήματα – τα οποία βρίσκονται στον πυρήνα εκείνου που αντιλαμβανόμαστε ως ένα ευρύ φάσμα σωματικών και ψυχοσυναισθηματικών συμπτωμάτων - μπορεί να εντοπιστούν στη διαταραχή ενός ή περισσοτέρων εκ των πέντε οργανωτικών αναπτυξιακών θεμάτων, η οποία συνδέεται με τα επιβιωτικά πρότυπα.
Αρχικά, τα πρότυπα επιβίωσης είναι προσαρμοστικά: στοχεύουν, δηλαδή, στην επιτυχή επίλυση μιας δυσλειτουργικής κατάστασης και δεν αποτελούν εκδήλωση παθολογίας. Επειδή, όμως, ο εγκέφαλος ανατρέχει στις εμπειρίες του παρελθόντος και τις αξιολογεί για να προβλέψει το μέλλον, αυτά τα πρότυπα έχουν υποστεί καθήλωση στο νευρικό μας σύστημα και δημιουργούν μια προσαρμοστική, πλην όμως πλασματική ταυτότητα. Η καθήλωση των προτύπων επιβίωσης είναι αυτή που διαστρεβλώνει την εμπειρία του παρόντος και προκαλεί τα συμπτώματα. Τα επιβιωτικά μας πρότυπα, μη όντας πλέον χρήσιμα, δημιουργούν μια συνεχόμενη αποσύνδεση από τον αυθεντικό εαυτό μας και από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός μας.
Στο μοντέλο NARM, ο θεραπευτής εστιάζει λιγότερο στις αιτίες που διαμόρφωσαν την προσωπικότητα του ατόμου και περισσότερο στον τρόπο με τον οποίο το επιβιωτικό πρότυπο που έχει αναπτύξει, διαστρεβλώνει την εμπειρία της παρούσας χρονικής στιγμής. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο δημιουργήθηκαν τα πρότυπα επιβίωσης μπορεί να είναι βοηθητική για το άτομο· η βασική χρησιμότητά της, ωστόσο, έγκειται στο πως και σε ποιο βαθμό αυτά επηρεάζουν την παρούσα εμπειρία.
Η Μετα-διαδικασία
Κάθε θεραπευτική παράδοση ή προσέγγιση έχει μια υπονοούμενη και υπόρρητη μετα-διαδικασία. Η μετα-διαδικασία αυτή εκπαιδεύει το θεραπευόμενο να δίνει προσοχή σε ορισμένα στοιχεία της εμπειρίας του και να αγνοεί κάποια άλλα. Όταν η θεραπεία επικεντρώνεται στα ελλείμματα, τον πόνο και τη δυσλειτουργία, ο θεραπευόμενος αναπτύσσει δεξιότητες για να αντιμετωπίσει ή να διαχειριστεί αυτές τις αρνητικές καταστάσεις. Η επικέντρωση, ωστόσο, στις δυσκολίες του παρελθόντος δεν μειώνει επαρκώς τη δυσλειτουργία ούτε ενισχύει την αυτορρύθμιση.
Η μετα-διαδικασία της προσέγγισης ΝΑRM εμπεριέχει τη συναισθητική επίγνωση (mindful awareness) του εαυτού στο παρόν. Ο θεραπευόμενος καλείται να συμμετέχει ενεργά σε μια βασική διαδικασία που διερευνά την ερώτηση:
“Ποια είναι τα πρότυπα εκείνα που με εμποδίζουν από το να είμαι σε επαφή με τον εαυτό μου και τους άλλους αυτή τη στιγμή και στη ζωή μου γενικότερα;”
Διερευνούμε την ερώτηση αυτή σε σχέση με τα ακόλουθα επίπεδα εμπειρίας: γνωστικό, ψυχοσυναισθηματικό, αισθητηριακό (της βιωμένης αίσθησης) και σωματικό (νευροφυτικό). Το μοντέλο ΝΑRM διερευνά την προσωπική ιστορία του θεραπευόμενου στο βαθμό που τα πρότυπα, τα οποία ανέπτυξε κατά το παρελθόν, επιδρούν στην ικανότητά του να είναι σε επαφή με τον εαυτό και τους άλλους στο εδώ και τώρα. Με άλλα λόγια, το μοντέλο βασίζεται σε μια διαδικασία διερεύνησης των σχεσιακών και επιβιωτικών προτύπων του ατόμου, ενισχύοντας τα δυνατά του σημεία και βοηθώντας το να αποκτήσει μια αίσθηση ελέγχου και ενεργούς συμμετοχής στις δυσκολίες της ζωής του.
Η μετα-διαδικασία του μοντέλου Narm εμπεριέχει δύο όψεις συναίσθησης και ενσυνειδητότητας (mindfulness):
• τη σωματική συναίσθηση και ενσυνειδητότητα
• τη συναίσθηση και ενσυνειδητότητα των προσαρμοστικών προτύπων επιβίωσης που λειτουργούν ως οργανωτικές αρχές του εαυτού
Με τη διττή αυτή ενσυνειδητότητα, που εδράζεται στην παρούσα χρονική στιγμή, το άτομο αποκτά επίγνωση των γνωστικών, ψυχοσυναισθηματικών και σωματικών προτύπων, που δημιουργήθηκαν κατά το παρελθόν. Η εργασία με την προσέγγιση NARM, παρόλο που διερευνά το παρελθόν, δεν το αναδεικνύει ως πιο σημαντικό από το παρόν· αντίθετα, εστιάζει στην ενίσχυση της σύνδεσης με τον εαυτό στο εδώ και τώρα. Η ενεργή συμμετοχή στη διαδικασία σύνδεσης/αποσύνδεσης, ρύθμισης/δυσρύθμισης στο παρόν, βοηθά το θεραπευόμενο να αποκτήσει μια αίσθηση ελέγχου στη ζωή του και να μην αντιλαμβάνεται πλέον τον εαυτό του ως θύμα της παιδικής του ηλικίας.
Η χρήση τεχνικών που αξιοποιούν το δυναμικό του ατόμου και εστιάζουν στις ανεπαίσθητες αλλά βαθιές αλλαγές του νευρικού συστήματος, καθιστά τη θεραπεία εξαιρετικά αποτελεσματική. Η εργασία με το νευροφυτικό σύστημα αναστέλλει σε μεγάλο βαθμό τις προβλεπτικές διεργασίες του εγκεφάλου. Οι τεχνικές που διευκολύνουν και ενισχύουν τη σύνδεση με τον εαυτό και τους άλλους, αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για τη λειτουργική επαναρρύθμιση του οργανισμού και τη θεραπεία.
Ανοδική (Bottom-Up) και Καθοδική (Τop-Down) Προσέγγιση
Σε κάθε οργανισμό, υπάρχουν βρόχοι ανάδρασης (ή ανατροφοδότησης) πληροφοριών. Οι βρόχοι αυτοί επεξεργάζονται και ανταλλάσσουν πληροφορίες με μια συνεχή ροή και προς τις δύο κατευθύνσεις: από το σώμα προς τον εγκέφαλο και από τον εγκέφαλο προς το σώμα. Παρόμοιοι βρόχοι υπάρχουν και εντός των κατώτερων και ανώτερων δομών του εγκεφάλου, δηλαδή, μεταξύ του εγκεφαλικού στελέχους, του μεταιχμιακού συστήματος και του φλοιού.
Το μοντέλο ΝΑRM χρησιμοποιεί και τις δύο προσεγγίσεις: ανοδική και καθοδική. Οι καθοδικές προσεγγίσεις εστιάζουν κυρίως στις γνωσίες και τα συναισθήματα. Αντίθετα, οι ανοδικές προσεγγίσεις επικεντρώνονται στο σώμα, τη βιωμένη αίσθηση και τις ενστικτώδεις αντιδράσεις, όπως αυτές διαμεσολαβούνται μέσω του εγκεφαλικού στελέχους προς τα ανώτερα επίπεδα οργάνωσης του εγκεφάλου. Η χρήση και των δύο προσεγγίσεων εμπλουτίζει σημαντικά τις θεραπευτικές επιλογές.
Εργασία με τη Ζωτική Δύναμη στη Θεραπευτική Διαδικασία
Όλοι οι άνθρωποι έχουν μια έμφυτη τάση να επιδιώκουν τη σύνδεση και την υγεία. Δεν έχει σημασία πόσο αποξενωμένοι ή απομονωμένοι έχουμε γίνει ή πόσο σοβαρό είναι το τραύμα που έχουμε βιώσει· στο βαθύτερο επίπεδο, ενυπάρχει στον καθένα μας μια ορμή που μας ωθεί προς την κατεύθυνση της σύνδεσης, όπως ακριβώς ένα φυτό στρέφεται αυθόρμητα προς τον ήλιο. Η ορμή αυτή για σύνδεση αποτελεί την «καύσιμη ύλη» του ΝευροΘυμικού Σχεσιακού Μοντέλου.
Copyright 2009-2012, Laurence Heller
Trauma Symptoms/Resolution ChecklistsTo download your trauma symptoms pdf To download your trauma symptoms resolution pdf |
Dr. Heller can be reached by email at info@drlaurenceheller.com
Website Contact: James Otto